Văn học không chỉ đơn thuần là những câu chuyện cổ tích hay bài thơ quen thuộc, mà còn là chiếc cầu nối dẫn dắt tâm hồn trẻ đến với thế giới cảm xúc và nhân cách. Để hiểu và cảm nhận trọn vẹn những giá trị ấy, bé cần được rèn luyện kỹ năng cảm thụ văn học. Vậy cảm thụ văn học là gì và vì sao nó lại cần thiết cho sự phát triển tinh thần của trẻ? Hãy cùng khám phá trong bài viết dưới đây.
Cảm thụ văn học là gì?
Cảm thụ văn học là quá trình tiếp nhận, suy ngẫm và rung động trước vẻ đẹp của một tác phẩm văn học. Đối với trẻ em, điều này không chỉ dừng lại ở việc hiểu nội dung truyện, mà còn là kỹ năng cảm nhận ngôn ngữ, hình ảnh, cảm xúc nhân vật và thông điệp sâu sắc ẩn sau mỗi câu chữ.
Như nhà nghiên cứu Nguyễn Trọng Hoàn từng nhấn mạnh: Cảm thụ văn học là hoạt động thâm nhập vào thế giới nghệ thuật bằng tri giác, xúc cảm, liên tưởng và tưởng tượng để phát hiện giá trị thẩm mỹ. Với trẻ em, đây chính là cách nuôi dưỡng khả năng cảm xúc, bồi dưỡng tâm hồn và phát triển ngôn ngữ từ sớm.
Tại sao kỹ năng cảm thụ văn học lại vô cùng quan trọng?
- Phát triển ngôn ngữ và tư duy: Khi cảm thụ, trẻ phải diễn đạt suy nghĩ bằng ngôn ngữ phong phú, rõ ràng điều này giúp làm giàu vốn từ tăng khả năng giao tiếp và viết văn.
- Tạo nền tảng cho học tập và sáng tạo: Cảm thụ văn học giúp trẻ không chỉ hiểu cái đẹp mà còn biết sáng tạo ra cái đẹp. Từ đó rèn luyện trí tưởng tượng, sự liên tưởng và khả năng sáng tạo.
- Bồi dưỡng tâm hồn, góp phần hình thành nhân cách: Cảm thụ văn học sẽ góp phần hình thành cảm xúc nhân văn. Thông qua tác phẩm, trẻ học được sự yêu thương, lòng trắc ẩn và biết quan tâm đến người khác.
Tiểu học là giai đoạn trẻ bắt đầu định hình thế giới quan và cách cảm nhận cuộc sống. Hướng dẫn đúng cách cảm thụ văn học lớp 5 và lớp 6 sẽ giúp trẻ từng bước tiếp cận văn học như một người đồng hành cảm xúc, chứ không chỉ là một môn học.
Cảm thụ văn học ở tiểu học: Giai đoạn vàng để rèn luyện kỹ năng cho bé
Bậc tiểu học chính là thời điểm “vàng” để khơi dậy sự rung cảm nghệ thuật trong trẻ, đóng vai trò như một chiếc cầu nối cảm xúc đầu đời, giúp trẻ làm quen với cái đẹp trong văn học một cách tự nhiên. Ở giai đoạn này, việc áp dụng cách cảm thụ văn học lớp 5 là bước khởi đầu cho hành trình cảm xúc, nơi các em học cách lắng nghe trái tim mình thông qua từng câu chữ.
Khi lên lớp, cách cảm thụ văn học lớp 6 sẽ phát triển lên tầm cao hơn từ cảm nhận đơn thuần sang phân tích, liên hệ và đánh giá giá trị thẩm mỹ, nhân văn của tác phẩm.
>>> Có thể bạn sẽ quan tâm: Bí quyết dạy cảm thụ văn học cho học sinh tiểu học
Hướng dẫn các bước viết văn cảm thụ văn học từ A đến Z
1. Hiểu rõ yêu cầu đề bài
Để cần bắt đầu viết văn cảm thụ văn học trẻ cần xác định rõ yêu cầu trọng tâm của đề bài, đề đang hỏi gì, muốn nhấn mạnh điều gì. Một bài văn cảm thụ tốt luôn bắt đầu bằng sự hiểu đề chính xác.
2. Khám phá và cảm nhận tác phẩm
- Đọc tác phẩm: Để cảm thụ tốt, người viết cần đọc đoạn thơ hoặc đoạn văn một cách diễn cảm, đúng ngữ điệu, đúng nhịp điệu.
- Tìm hiểu và phân tích: Khám phá cái hay, cái đẹp của ngôn từ, chú ý đến cách dùng từ ngữ, hình ảnh và các biện pháp nghệ thuật từ đó người viết cần tìm hiểu cảm xúc của nhân vật và thông điệp mà tác giả gửi gắm.
Với học sinh tiểu học, việc rèn luyện từng bước một cách rõ ràng, cụ thể sẽ giúp trẻ từng bước hình thành và rèn luyện kỹ năng cảm thụ văn học.
3. Viết đoạn văn cảm thụ
- Mở đoạn: Giới thiệu khái quát, trích đoạn thơ hoặc đoạn thơ cần cảm thụ, kết hợp dẫn dắt nhẹ nhàng, hấp dẫn.
- Thân đoạn: Phân tích và trình bày cảm nhận theo trình tự logic, mỗi ý nên đi kèm dẫn chứng cụ thể từ tác phẩm để tăng tính thuyết phục.
- Kết đoạn: Khẳng định lại cảm xúc, suy nghĩ của bản thân và nhấn mạnh ý nghĩa hoặc bài học rút ra từ tác phẩm.
Làm sao để giúp trẻ cảm thụ văn học tốt hơn?
Khơi gợi tình yêu văn học ngay từ sớm
Phụ huynh và giáo viên nên cùng nhau tạo cảm hứng để trẻ yêu thích việc đọc và học văn. Khi trẻ cảm thấy hứng thú, việc tiếp nhận, cảm thụ văn học sẽ trở nên tự nhiên, dễ dàng hơn rất nhiều.
Hướng dẫn theo trình tự rõ ràng
Trẻ cần được tiếp cận tác phẩm theo một trình tự hợp lý: từ đọc – hiểu – cảm nhận. Giáo viên nên cân nhắc hướng dẫn trẻ khám phá nội dung, ngôn ngữ và thông điệp ẩn sau từng câu chữ ẩn chứa bên trong tác phẩm.
Tổ chức hoạt động trải nghiệm
Những hoạt động như viết cảm nghĩ, nhập vai nhân vật hay kể lại câu chuyện bằng lời của mình,… sẽ giúp trẻ hóa thân vào thế giới văn học một cách sinh động và sâu sắc hơn.
Kết nối văn học với cuộc sống thực tế
Cha mẹ và thầy cô có thể đặt câu hỏi hoặc dẫn dắt trẻ so sánh nội dung tác phẩm với những tình huống ngoài đời thực. Việc này giúp bé mở rộng góc nhìn, đồng thời cảm nhận tác phẩm chân thực hơn.
Khuyến khích đọc thêm tác phẩm ngoài sách giáo khoa
Ngoài ra, bạn có thể cho trẻ tiếp cận nhiều thể loại văn học khác ngoài sách giao khoa (truyện ngắn, thơ, truyện dân gian, truyện thiếu nhi…) giúp bé mở rộng vốn từ, tăng khả năng tư duy và làm giàu vốn sống.
Cảm thụ văn học là gì nếu không phải là quá trình nuôi dưỡng tâm hồn trẻ bằng cái đẹp, sự thấu cảm và lòng nhân ái? Đây không phải là khả năng bẩm sinh, mà còn là kỹ năng cần được rèn luyện từng ngày. Hãy bắt đầu từ những trang sách giản dị để giúp trẻ học cách rung cảm, yêu cái đẹp và sống sâu sắc hơn trong một thế giới đầy tính nhân văn.
