Công thức viết nghị luận văn học giúp bé “ăn điểm” ngay từ đoạn mở đầu

Nghị luận văn học là một phần quan trọng, thử thách khả năng cảm thụ và tư duy của học sinh. Một mở bài sắc sảo, đúng hướng không chỉ gây ấn tượng ban đầu mà còn là tiền đề cho một bài viết thành công. Thấu hiểu điều này, Learn to Grow xin chia sẻ công thức viết nghị luận văn học giúp các em tự tin chinh phục dạng bài này, đặc biệt là cách xây dựng phần mở đầu để ăn điểm hiệu quả.

Nghị luận văn học là gì?

Nghị luận văn học là dạng bài yêu cầu người viết bày tỏ quan điểm, thái độ và góc nhìn của bản thân về các tác phẩm văn học. Thông qua những lí lẽ để đánh giá, phân tích, bàn bạc về vấn đề thuộc lĩnh vực văn học, người viết có thể khám phá thế giới nội tâm sâu bên trong của tác giả, thể hiện mức độ cảm thụ đối với văn học, đồng thời tìm ra được những giá trị thuyết phục người khác tán thành quan điểm, ý kiến cá nhân của mình.

Công thức viết văn nghị luận văn học đạt điểm cao

Một bài nghị luận văn học chất lượng thường được xây dựng dựa trên cấu trúc ba phần rõ ràng: Mở bài, Thân bài và Kết bài.

1. Mở bài 

Mở bài có vai trò dẫn dắt người đọc vào vấn đề nghị luận và nêu bật nội dung cốt lõi sẽ được triển khai. Một mở bài hiệu quả cần:

• Dẫn dắt, giới thiệu khái quát về tác giả và tác phẩm.
• Nêu rõ vấn đề cần nghị luận (thường là yêu cầu của đề bài).

Dưới đây là một số gợi ý cách mở bài, tùy thuộc vào đối tượng phân tích là văn xuôi hay thơ: (Nguồn: Cô giáo Lê Trần Diệu Thu)

Mở bài 1 (Cho văn xuôi):

Nhà phê bình văn học người Nga, Bêlinxki, từng nói: “Tác phẩm nghệ thuật sẽ chết nếu nó chỉ miêu tả cuộc sống mà không đặt ra những câu hỏi hoặc trả lời những câu hỏi đó”. Một tác phẩm văn chương không chỉ phản ánh hiện thực mà phải mang tinh thần nhân đạo sâu sắc, đánh thức cảm xúc của con người. Nhà văn A, với tấm lòng nhân ái, đã gửi gắm tâm tư vào tác phẩm B để vừa đặt ra câu hỏi, vừa soi rọi ý nghĩa của cuộc đời. Đặc biệt, đoạn trích “…” trong tác phẩm này thể hiện rõ (vấn đề nghị luận 1) và giúp ta cảm nhận sâu sắc (vấn đề nghị luận 2).

Mở bài 2 (Cho thơ):

Nhà thơ William Wordsworth từng nói: “Thơ ca là sự bột phát của những tình cảm mãnh liệt”. Với tâm hồn nhạy cảm, nhà thơ A đã chắt lọc những rung động tinh tế của mình để tạo nên bài thơ B – một áng thơ đậm chất nghệ thuật. Đặc biệt, đoạn thơ “…” không chỉ khắc họa (vấn đề nghị luận 1) mà còn cho người đọc cảm nhận sâu sắc về (vấn đề nghị luận 2).

2. Thân bài 

Cấu trúc thân bài nên theo trình tự sau:

1. Giải thích (nếu đề yêu cầu)

• Làm rõ khái niệm, hình tượng, câu nói… được nêu trong đề

2. Phân tích – chứng minh

• Chọn dẫn chứng phù hợp: lấy từ tác phẩm văn học (nội dung, nghệ thuật, ngôn từ)
• Triển khai ý theo bố cục rõ ràng: mỗi đoạn làm rõ một khía cạnh của vấn đề
• Lưu ý kết hợp cảm nhận cá nhân, tránh chỉ tóm tắt nội dung

3. Đánh giá – mở rộng

• Đánh giá ý nghĩa chi tiết/hình ảnh/tư tưởng trong tác phẩm
• Liên hệ với hiện thực, tác giả khác hoặc chính bản thân người viết

👉 Gợi ý đoạn phân tích:

Với thơ:

1. Phân tích nội dung: Bài thơ thể hiện điều gì? Phân tích các từ ngữ, hình ảnh thơ tiêu biểu 
2. Phân tích nghệ thuật: Các biện pháp nghệ thuật nổi bật và tác dụng; Thể thơ, ngôn ngữ thơ 

Với văn xuôi:

1. Phân tích nội dung: Chia đoạn văn/tác phẩm thành các ý để phân tích; Lý giải ý nghĩa của tình tiết, hình ảnh, chi tiết tiêu biểu trong đoạn trích/tác phẩm; Liên kết nội dung đoạn trích với giá trị chung của toàn bộ tác phẩm.
2. Phân tích nghệ thuật: Nghệ thuật kể chuyện; Ngôn ngữ kể chuyện

Với tùy bút, bút ký:

1. Nội dung: Cảm xúc và suy tư của tác giả thể hiện trong đoạn trích/tác phẩm; Những quan sát tinh tế, tỉ mỉ qua các hình ảnh được miêu tả.
2. Nghệ thuật: Ngôn ngữ giàu tính tạo hình, những liên tưởng độc đáo; Các thủ pháp nghệ thuật đặc trưng (so sánh, đối lập, tương phản,…).

Với kịch:

1. Nội dung: Tình huống kịch độc đáo, ý nghĩa sâu sắc của xung đột kịch; Hành động và lời thoại của nhân vật mang tính biểu tượng gì?
2. Nghệ thuật: Ngôn ngữ nhân vật; Nghệ thuật xây dựng nhân vật đa chiều, giàu tính triết lý.

3. Kết bài 

• Khẳng định lại vấn đề đã phân tích
• Bày tỏ suy nghĩ, cảm xúc hoặc mở rộng ý nghĩa vấn đề

Gợi ý một số cách kết bài:

Kết bài 1:

Bêlinxki từng nói: “Tác phẩm nghệ thuật sẽ chết nếu nó không phải là tiếng thét khổ đau hay lời ca tụng hân hoan”. Tác phẩm B không chỉ là một tiếng nói đầy tâm huyết của tác giả A mà còn như một ánh sáng soi rọi tâm hồn con người, khơi gợi những giá trị nhân văn cao đẹp, sống mãi với thời gian.

Kết bài 2:

Như Jorge Luis Borges đã nói: “Thời gian hủy hoại các lâu đài nhưng làm giàu những vần thơ”. Tác phẩm B, qua đoạn trích “…”, chính là minh chứng cho một tác phẩm bất hủ – không chỉ lưu giữ vẻ đẹp nghệ thuật mà còn là bài học sâu sắc về cuộc đời.

Mẹo giúp bé ghi điểm khi viết nghị luận văn học

• Dẫn chứng cụ thể, chính xác
• Liên hệ đời sống và giá trị nhân văn
• Bố cục mạch lạc, lập luận chặt chẽ
• Thể hiện cảm thụ cá nhân

Với công thức viết nghị luận văn học chi tiết trên, Learn to Grow hy vọng rằng các em học sinh sẽ cảm thấy tự tin hơn khi tiếp cận và hoàn thành các bài nghị luận văn học. Chăm chỉ rèn luyện và vận dụng linh hoạt các kiến thức này sẽ giúp các em ngày càng tiến bộ và đạt được kết quả cao trong học tập. 

👉 Bố mẹ muốn con nắm chắc kỹ năng viết văn, bứt phá điểm số môn Ngữ văn?
Liên hệ ngay với Learn to Grow để được tư vấn lộ trình và đăng ký khóa học viết nghị luận văn học phù hợp cho con nhé!